Pandemia jest naszą rzeczywistością od kilku miesięcy i nic nie wskazuje na to, że szybko będziemy mogli powrócić do trybu funkcjonowania, który był naszą codziennością przed 14 marca 2020 r. A terminy takie jak kwarantanna i izolacja na stałe weszły do naszego słownika, ale czy wiemy, kiedy ich używać i co się z tym wiąże?
Ministerstwo Zdrowia nie podaje statystyk dotyczących liczby osób objętych izolacją domową w związku z pozytywnym wynikiem testu na koronawirusa. Według jego danych z 16 listopada 2020 r. w szpitalach przebywało 22 458 osób z objawami zakażenia koronawirusem, a kwarantanną w tym czasie objęto 422 767 osób1. 21 listopada 2020 r. było 423 112 tzw. aktywnych przypadków, tj. osób, które właśnie przechodzą zachorowanie (oczywiście wyłącznie osób zdiagnozowanych, czyli tych, które poddano badaniu w kierunku COVID-19). Część z nich przebywa w izolacji domowej, część w szpitalach. Ale jeżeli zestawić informacje o przypadkach aktywnych i osobach objętych kwarantanną, to łatwo zauważyć, że osób czasowo odizolowanych jest ponad 800 000. Z pewnością zdecydowana część tych osób jest czynna zawodowo. Wielu z nich może więc dotyczyć problem możliwości wykonywania pracy w okresie kwarantanny bądź izolacji.
Kwarantanna i izolacja
Czym różni się kwarantanna od izolacji? To terminy nierzadko używane zamiennie i ze sobą mylone. Są to jednak przypadki odmienne, co wydaje się mieć niebagatelne znaczenie właśnie dla możliwości świadczenia pracy w okresach nałożenia obowiązku odosobnienia w którymś z tych trybów. Definicja obu procedur została zawarta w art. 2 pkt 11, 11a i 12 w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej: uzzz).
Zgodnie z definicją ustawową kwarantannie poddaje się osobę zdrową podejrzaną o zakażenie, natomiast izolacji – osobę chorą bądź podejrzaną o chorobę zakaźną.
Osobą podejrzaną o chorobę zakaźną jest osoba, u której występują objawy kliniczne mogące wskazywać na jej wystąpienie. W przypadku obecnej epidemii koronawirusa na izolację automatycznie kierowane są osoby, u których potwierdzono zakażenie wywołane SARS-CoV-2 lub zachorowanie na COVID-19. Natomiast osoby podejrzane o zakażenie, poddane diagnostyce są – zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (dalej: rsuoo) – obejmowane kwarantanną, która przeradza się w izolację jedynie w przypadku pozytywnego wyniku testu na koronawirusa. Tak jak nie można mylić pojęcia kwarantanny i izolacji, tak samo odmiennie należy traktować pojęcia podejrzenia o chorobę zakaźną i podejrzenia o zakażenie.
Kogo dokładnie dotyczy obowiązek konkretnego rodzaju odizolowania, wskazuje § 2 ust. 2 pkt 2 oraz § 4 ust. 1, ust. 6 rsuoo. Obowiązkową kwarantannę muszą odbyć:
- wybrane kategorie cudzoziemców z krajów trzecich, którzy przekraczają tę granicę RP, stanowiącą zewnętrzną granicę UE;
- osoby skierowane na test w kierunku zakażenia wirusem SARS-CoV-2;
- osoby mieszkające z osobą zakażoną (izolowaną).
Natomiast osoby, które miały bliski kontakt z osobą zakażoną, podlegają obowiązkowej kwarantannie na podstawie § 5 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r. w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych oraz obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego. Potwierdzenie obowiązku izolacji osoby z pozytywnym wynikiem testu znajdziemy w § 4 ust. 5 rsuoo.
Obowiązkowa kwarantanna trwa 10 dni dla osób powracających z zagranicy oraz osób mających bliski kontakt z osobą zakażoną, natomiast w przypadku osób zamieszkujących z osobą poddaną izolacji okres obowiązkowej kwarantanny kończy się po upływie 7 dni od dnia zakończenia okresu izolacji domownika (czyli co najmniej 17 dni, chyba że państwowy powiatowy inspektor sanitarny zdecydował o skróceniu albo zwolnieniu z obowiązku odbycia obowiązkowej kwarantanny).
Natomiast osoby skierowane do diagnostyki w kierunku zakażenia koronawirusem odbywają kwarantannę od dnia następującego po skierowaniu na test do chwili uzyskania ujemnego wyniku testu, który automatycznie zwalnia z odbywania obowiązkowej kwarantanny.
Jak stanowi § 5 rsuoo, w przypadku objęcia przez organy inspekcji sanitarnej osoby kwarantanną z powodu narażenia na chorobę wywołaną wirusem SARS-CoV-2, izolacją albo izolacją w warunkach domowych informację o tym umieszcza się w systemie teleinformatycznym i nie wydaje się decyzji organu inspekcji sanitarnej.
Kwarantanna i izolacja a prawo do świadczeń
Dynamika rozwoju epidemii i tempo zmian związanych z koniecznością reakcji na skalę zachorowań spowodowały, że obowiązujące dotychczas prawo niezwiązane z wystąpieniem pandemii nie nadąża za tym ustanawianym w celu jego zwalczania. Tak też się dzieje w przypadku obecnie obowiązującej ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: uśpus). Do 30 marca 2020 r. art. 6 ust. 2 pkt 1 stanowił, że na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. 31 marca 2020 r. do tego przepisu dodano pkt 1a, który zrównał z niezdolnością do pracy niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, która nakładana już była z mocy prawa, a nie tylko w drodze decyzji właściwego organu2. W dniu napisania tego artykułu nie została jeszcze ogłoszona ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-193 (podpisana przez Prezydenta RP 3 listopada 2020 r.). W art. 8 nowelizuje brzmienie art. 6 ust. 1 pkt 1a uśpus, zrównując niezdolność do pracy w wyniku choroby z niemożnością wykonywania pracy wskutek poddania się zarówno obowiązkowi kwarantanny, jak i izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Oznacza to, że pracownikowi odosobnionemu w związku z chorobą zakaźną przysługuje na mocy art. 92 § 1 ust. 1 kp wynagrodzenie chorobowe bądź na mocy art. 6 ust. 2 pkt 1 i 1a uśpus – zasiłek chorobowy.
Zgodnie z § 7 rsuoo podstawą wypłaty osobie poddanej kwarantannie albo izolacji w warunkach domowych wynagrodzenia chorobowego jest informacja w systemie Centrum e-Zdrowie (system EWP) o objęciu tej osoby kwarantanną lub izolacją w warunkach domowych. Na stronie ZUS4 można przeczytać, że od 24 października 2020 r. ZUS pozyskuje dane z tego systemu i udostępnia je płatnikom składek na platformie portalu ePUE. Do wypłaty świadczenia przez pracodawcę wystarczy informacja z systemu. Oznacza to, że lekarze podstawowej opieki zdrowotnej nie są już zobowiązani do wystawienia druku ZUS-ZLA dla potwierdzenia prawa ubezpieczonego kierowanego na izolację bądź izolację domową do wypłaty wynagrodzenia chorobowego bądź zasiłku chorobowego. Idea ta – choć z gruntu słuszna w okresie tak wzmożonej liczby zachorowań – spowodowała, że choć zgodnie z ustawową definicją osoba poddana izolacji jest osobą chorą, to brak zwolnienia lekarskiego kwalifikuje ją jako osobę, która ma ograniczone możliwości wykonywania pracy w związku z odosobnieniem (dokładnie tak, jak osobę poddaną kwarantannie), a nie osobę niezdolną do pracy z powodu złego stanu zdrowia. Tym samym z punktu widzenia prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego nie ma żadnej różnicy między osobą zdrową podejrzaną o zakażenie, osobą zakażoną wirusem SARS-CoV-2 i niewykazującą objawów choroby oraz osobą chorą na chorobę wywołaną takim wirusem (COVID-19).
[…]
Agata Kostyk-Lewandowska
specjalista ds. zarządzania BPH, urzędnik państwowy, wykładowca