Artykuł pochodzi z wydania: Marzec-Kwiecień 2021
Pracodawca, u którego działają pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe, ma dodatkowe obowiązki związane z realizacją prawidłowego ich funkcjonowania. Mimo że ich działanie regulują odpowiednie przepisy, to równie ważna jest umowa między pracodawcą a kasą, w której należy doprecyzować warunki realizacji zobowiązań.
Obecność pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych (dalej: PKZP, kasy pracownicze) działających przy zakładach pracy jest możliwa dzięki zapisom art. 39 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 263 ze zm.). Do powstania kasy niezbędna jest deklaracja 10 pracowników (a także emerytów i rencistów – byłych pracowników zakładu) i przeprowadzenie odpowiedniej procedury. Wraz z początkiem działalności kasy rodzą się także pewne zobowiązania po stronie pracodawcy.
KATALOG ŚWIADCZEŃ
Podstawą działalności kas pracowniczych są: wcześniej powołana ustawa oraz przede wszystkim rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (DzU nr 100, poz. 502; dalej: rozporządzenie w sprawie PKZP). Obowiązki pracodawcy względem kas wynikają z dwóch źródeł:
- rozporządzenia,
- umowy między pracodawcą a kasą.
W § 4 rozporządzenia w sprawie PKZP zawarto katalog świadczeń, które pracodawca ma realizować względem kasy, jednak nie ma on charakteru zamkniętego, co oznacza, że nie są to wszystkie możliwe rodzaje zobowiązań. Dlatego też istotna dla obu stron jest umowa, która nie tylko określa szczegółowe warunki realizacji zobowiązań na rzecz kasy wynikających z rozporządzenia w sprawie PKZP, ale także dodatkowe postanowienia, które ustaliły strony. Niedopuszczalne jest zawarcie zapisów zmniejszających zakres zobowiązań pracodawcy. Umowa między pracodawcą a kasą może być zawarta w formie ustnej, ale warto ją sporządzić w formie pisemnej dla celów dowodowych i organizacyjnych. Wtedy obie strony mają swobodny wgląd do treści swoich praw i obowiązków.
Biorąc pod uwagę czas, w którym powstał akt wykonawczy, niektóre z powinności pracodawcy, które zostały zawarte w katalogu (patrz: ramka: „Obowiązki…”), nieco straciły na aktualności. Odnosząc się przykładowo do pkt 1 i 2, trudno wyobrazić sobie w obecnych czasach, aby pracodawca zapewniał kasie pracowniczej sejf do przechowywania pieniędzy czy ich konwój. Wynika to z prostego powodu – pieniądze przechowywane są w banku na wydzielonym rachunku kasy. Przyglądając się pkt 5 i 6 odniesiemy podobne wrażenie – w dobie powszechnej dostępności praktycznie każdego obywatela do rachunku bankowego wpłaty osób, których stosunek pracy już ustał (emeryci i renciści) lub w pewnym sensie jest zawieszony (np. urlop wychowawczy, urlop bezpłatny), dokonywane są w zdecydowanej większości za pomocą bankowości elektronicznej. Nie znaczy to jednak, że w przypadku „tradycyjnej” wpłaty pracodawca będzie zwolniony z obowiązku jej przyjęcia i przekazania na rachunek kasy.
RZECZYWISTA REALIZACJA OBOWIĄZKÓW WOBEC PKZP
Pomieszczenie biurowe
Inaczej przedstawia się sytuacja pozostałych obowiązków pracodawcy względem kasy. Pracodawca powinien zapewnić pomieszczenie biurowe kasie pracowniczej. Zapewne w większości przypadków kasy pracownicze nie posiadają odrębnego pomieszczenia biurowego (pokoju) do realizacji swoich zadań. W związku z tym, że członkowie organów PKZP wykonują swoje funkcje społecznie, a na co dzień wykonują pracę zarobkową, zatem realizacja obowiązku pracodawcy przejawia się zazwyczaj przez zorganizowanie w pokoju pracownika (np. przewodniczącego PKZP) dodatkowego miejsca na przechowywanie dokumentacji kasy pracowniczej. W przypadku potrzeby zorganizowania posiedzenia organu kasy pracodawca powinien również udostępnić miejsce do spotkania (np. sala konferencyjna).
[…]
Krzysztof Grabowski
specjalista z zakresu prawa pracy, doświadczony praktyk, trener i szkoleniowiec