Artykuł pochodzi z wydania: Maj-Czerwiec 2018
Oprócz pieniężnego wynagrodzenia za pracę pracodawca może przekazać pracownikowi również wiele innych świadczeń. Wszelkie tego rodzaju wypłaty lub rzeczy otrzymane w związku ze stosunkiem pracy stanowią przychód osoby zatrudnionej. W wielu przypadkach jednak nie trzeba płacić od nich podatku.
Świadczenia pracownicze stanowią przychód pracownika ze stosunku pracy, o czym wprost stanowi art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 200 ze zm. – dalej: updof). Zgodnie z tym artykułem za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty. Dla ustalenia przychodu nie ma znaczenia źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Mogą być to:
- wynagrodzenia zasadnicze;
- wynagrodzenia za godziny nadliczbowe;
- różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop;
- wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona.
Do dochodu zalicza się zarówno świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak i wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub też świadczeń częściowo odpłatnych. Przychód obejmuje obok wynagrodzeń także inne świadczenia pieniężne oraz świadczenia w naturze, czyli świadczenia o charakterze rzeczowym.
Twierdzenie, że wszelkie świadczenia pracodawcy na rzecz pracownika są przychodem lub automatycznie podlegają opodatkowaniu, jest błędne.
Mimo bardzo szerokiego ujęcia przez ustawodawcę przychodów ze stosunku pracy nie każde świadczenie spełnione przez pracodawcę na rzecz pracownika bez ustalonej za nie zapłaty jest świadczeniem podlegającym podatkowi dochodowemu. Jeżeli okaże się jednak, że dane świadczenie należy zaliczyć do przychodów, nie oznacza to, że należy od niego w każdym przypadku zapłacić podatek. Istnieje bowiem obszerny katalog zwolnień przedmiotowych od podatku. Owe zwolnienia odnaleźć można w kolejnych punktach art. 21 ust. 1 updof.
Świadczenia nieodpłatne
Nieprecyzyjność ustawodawcy, jak również rozbieżności w orzecznictwie spowodowały, że Trybunał Konstytucyjny1 dokonał, nadal aktualnej, interpretacji przepisów ustawy normującej opodatkowanie osób fizycznych odnoszących się do przychodu ze stosunku pracy. Trybunał stwierdził, że aby świadczenia uzyskiwane od pracodawcy podlegały opodatkowaniu, muszą prowadzić do pojawienia się po stronie pracownika dochodu, czyli korzyści majątkowej, która może wystąpić w dwóch postaciach:
- albo prowadzi do powiększenia aktywów, co jest zwykłym skutkiem wypłaty pieniędzy;
- albo do zaoszczędzenia wydatków, co może być następstwem świadczenia rzeczowego lub w formie usługi.
W wyniku takiego świadczenia w majątku pracownika nie pojawia się wprawdzie realny dochód (w znaczeniu ekonomicznym), ale ponieważ znaczenie dochodu na gruncie updof jest szersze, zaoszczędzenie wydatków musi być traktowane na równi z przyrostem majątku.
Trybunał podkreślił, że „inne nieodpłatne świadczenia” na rzecz pracownika mogą być uznane za jego dochód w rozumieniu updof tylko pod warunkiem, że rzeczywiście spowodowały zaoszczędzenie przez niego wydatków. Ustalenie tej okoliczności zależy od tego, czy pracownik skorzystał ze świadczenia oferowanego przez pracodawcę w pełni dobrowolnie. Zgoda na skorzystanie ze świadczenia wyraża bowiem ocenę pracownika, że świadczenie, z punktu widzenia jego sytuacji zawodowej, życiowej, rodzinnej, jest celowe i przydatne, leży w jego interesie. Oznacza to, że w przypadku braku świadczenia ze strony pracodawcy pracownik musiałby ponieść wydatek.
Przeprowadzona przez Trybunał analiza doprowadziła w konsekwencji do określenia cech istotnych kategorii „innych nieodpłatnych świadczeń” jako przychodu w rozumieniu art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 updof. Za przychód pracownika mogą być uznane takie świadczenia, które:
zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie);
zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść;
korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
(…)
Łukasz Jakubowiak
doradca podatkowy w Tax Support Sp. z o.o., specjalista z zakresu podatków dochodowych i obrotowych oraz optymalizacji podatkowej