Artykuł pochodzi z wydania: Marzec-Kwiecień 2019
Staż pracy w jednostkach sektora finansów publicznych ma wpływ na wysokość wynagrodzenia zasadniczego. Jakie są zasady nabywania prawa do dodatku za wieloletnią pracę, czy te zasady obowiązują wszystkich pracowników sektora publicznego? Wyjaśniamy w niniejszym artykule.
Model wynagradzania obowiązujący w jednostkach sektora finansów publicznych jest wieloskładnikowy. Podstawowym jego składnikiem jest najczęściej wynagrodzenie zasadnicze, któremu towarzyszyć może dodatek za wieloletnią pracę, dodatek funkcyjny, dodatek specjalny czy premia. Każdy z tych składników stanowi w istocie element wynagrodzenia w szerokim znaczeniu tego pojęcia.
Każde z tych świadczeń pieniężnych posiada odmienne zasady nabywania do niego prawa, odmienne zasady dokumentowania nabywania prawa do tego świadczenia i nieco odmienne zasady naliczania i wypłacania tych świadczeń.
Wypłacanie dodatku
Szczególnie interesujący z perspektywy płacowej jest dodatek za wieloletnią pracę, który jest stosunkowo powszechny w sferze budżetowej, zarówno państwowej, jak i samorządowej. Wypłacanie tego dodatku, co do zasady, jest motywowane różnymi przesłankami. Jedną z nich jest koncepcja, zgodnie z którą dodatek ten stanowi swoistą rekompensatę za utratę sił życiowych związanych z długotrwałym i przedłużającym się świadczeniem pracy. Według innej koncepcji, obecnie zyskującej coraz częściej na znaczeniu, dodatek stanowi formę wynagrodzenia pracowników za zwiększające się doświadczenie w miejscu pracy, rozwój umiejętności, co ma następować wraz z wydłużaniem się okresu zatrudnienia.
Dodatek ten niekiedy jest postrzegany jako składnik motywacyjny pracowników do pozostawania w zatrudnieniu, zgodnie z założeniem, że pracownikowi „obiecuje się”, iż z każdym rokiem pracy w sektorze budżetowym wysokość dodatku będzie wzrastać o kolejny 1%.
Analiza prawna
Należy zwrócić uwagę na różne aspekty pojawiające się w kontekście tego, jak dodatek został ukształtowany w poszczególnych przepisach prawnych. Prawo do tego dodatku nie zostało zawarte w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 917 ze zm.; dalej: kp), ale wynika z przepisów odrębnych, ustanowionych dla poszczególnych grup pracowników, w ramach tzw. pragmatyk pracowniczych. Stąd też, aby dokonać właściwej analizy regulacji prawnej poszczególnych postaci dodatków za wieloletnią pracę, należy każdorazowo odwoływać się do treści aktów prawnych statuujących prawo do tego świadczenia.
Zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1260 ze zm.; dalej: uops) dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po 5 latach pracy w wysokości wynoszącej 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Istotne jest również postanowienie zawarte w art. 38 ust. 5 uops, zgodnie z którym do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę wlicza się:
- wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia;
- inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zapisy ustawowe są o tyle istotne, że wskazują jednoznacznie na sposób ukształtowania nabywania prawa do dodatku za wieloletnią pracę. Zgodnie z nimi dodatek przyznawany jest za każdy rok pracy i za każdy rok pracy pracownik nabywa prawo do 1% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Ustawodawca wprowadził minimalny okres pracy, którego przepracowanie uprawni pracownika do dodatku za wieloletnią pracę – 5 lat.
Dopiero po przepracowaniu tego okresu, swoistego okresu karencyjnego, pracownik nabywa prawo do dodatku. Istotne jest określenie jego górnej granicy w postaci progu 20%. Przyjęte rozwiązanie prawne jest o tyle istotne, że powoduje, iż po upływie 20 lat pracy (lub dokładniej upływie 20 lat okresów zaliczalnych) pracownik będzie miał prawo do dodatku za wieloletnią pracę w wysokości 20% i nie ulegnie to zmianie, nawet jeżeli będzie legitymował się większym okresem zaliczalnym. Sposobem na zwiększenie faktycznie wypłacanego świadczenia pieniężnego może być zwiększenie wynagrodzenia zasadniczego. Prawo do tego świadczenia zostało ukształtowane w ten sposób, że lata okresów zaliczalnych są mnożone przez wysokość należnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego przysługującego pracownikowi w dniu dokonywania wypłaty. Stąd też każdorazowa zmiana wynagrodzenia zasadniczego, zarówno „in plus”, jak i „in minus”, spowoduje zmianę kwoty wypłaconej pracownikowi z tytułu należnego dodatku za wieloletnią pracę.
(…)
Łukasz Paroń
ekspert prawa pracy,redaktor naczelny dwumiesięcznika „Kadry i Płace w Administracji”